Fotoğraf tarihinin en çok tartışılan isimlerinden biridir Sebastião Salgado. Dünyanın dört bir tarafına yaptığı yolculuklarda, acının temerküz ettiği bölgeleri fotoğraflar, yaşanan trajedilere çektiği kareler sayesinde tanıklık etmemizi, onlarla yüzleşmemizi sağlar. Onun fotoğrafları ile ilgili tartışmaların ortak meselesi ise şiddeti estetize ettiği iddiasıdır. Kadrajlarındaki mükemmel oran, fotoğrafların atmosferi ve bilhassa hepsinde yakaladığı ortak ışık, yaşanan gerçekliğe, acıya temas etmemize engel olan bir perde vazifesi görür bu görüşe göre. Bir nevi estetize ederek gerçeğin doğasını bozar ve asıl fikre, orada yaşanan acıyı görmemize engel olur. Gerçekten de Salgado’nun hemen bütün fotoğraflarında şiirsel bir tat vardır. Adeta gittiği yerlere ışığını da beraberinde taşır, fotoğraflarındaki ortak duygunun ardında ışığı kullanma konusundaki hâkimiyeti belirgindir. Işık, Salgado’nun, muhatapları (fotoğrafını çektiği ya da fotoğraflarını sunduğu) ile konuştuğu dilidir. Bu şiirsel dili sebebiyle fotoğrafları, içinde barındırdığı yoğun trajediye rağmen saatlerce karşısına geçip izleme isteği uyandırır. Yukarıda değindiğimiz eleştirileri tersten okumak da mümkündür. Belki de bu estetik, şiirsellik sayesinde gerçek ile daha güçlü bir irtibat kurar, hemhâl olur bu fotoğraflar. Roland Barthes’ın ifadesiyle fotoğraflar böylece kendini aşar ve ortam olarak yok eder. Nihayetinden artık bir gösterge değil de, o şeyin kendisi olur.
Salgado kendisini bir fotoğraf sanatçısı değil de bir foto muhabiri olarak tanımlar. Fotoğrafını çekeceği insanlarla uzun zaman geçirir ve ortamda adeta görünmez olur. Fotoğrafına konu ettiği insanları nesneleştirmemek için ciddi bir çaba sarf eder. Maruz kaldığı eleştirilere takılmadan istikrarlı bir şekilde yoluna devam eder, savaşın ve sefaletin izini sürer. Onun fotoğraflarındaki güçlü atmosfer, ister istemez farklı coğrafyalarda çekilen bu kareleri nasıl bir ruh hâlinin ortak bir duyguda birleştirdiğine dair merak uyandırır. Wim Wenders Salgado’yu anlattığı belgeseli Toprağın Tuzu’nu (The Salt of the Earth, 2014)çekerken fotoğraflarıyla ilgili bitmeyen bu tartışmalara değinme ihtiyacı duymadan bu merakın peşinden gider. (Tuba Deniz)
Yazının tamamını Hayal Perdesi’nin 47. sayısında okuyabilirsiniz.