“Çizgi filmler sadece çocuklar için değil, büyükler içindir de.”
Nazım Hikmet
Geleneksel animasyon ve stop-motion gibi canlandırma türlerinin sinemadan beslenerek ortaya çıktığı düşünülür ama animasyon sanatının kökleri sinemanın keşfinden daha eski dönemlere uzanır. Bilinenin tersine sinemanın ortaya çıkmasına katkıda bulunan animasyon, daha sonra sinemanın “teknik” özelliklerinden faydalanarak gittikçe kolaylaşan ve hız kazanan bir yapım sürecine kavuşur. Sinema görsel-işitsel bir mekanizma olarak önemli bir ilerleme kaydetse de aslında temel malzemesi olan “zamanı” animasyonun hareket prensibine borçludur. Bütün bu katkıya rağmen, çoğu tartışmada animasyonun sinemanın “üvey evladı” olarak kabul edilmesi oldukça ironiktir.
Animasyon tarihinden bahsedildiğinde akla daha çok Amerikan ve Japon animasyonları gelir. Bunda Walt Disney’in Mickey Mouse, Warner Bros’un Looney Toones animasyon serileri ile Pixar filmlerinin başını çektiği üç boyutlu animasyon filmlerinin dünya çapındaki tanınırlığı önemli rol oynar. Hayao Miyazaki ve Isao Takahata’nın kurduğu Studio Ghibli’nin uluslararası arenadaki başarıları ve özgün üretim tarzı da Japon animasyonlarının sinema tarihinde önemli yer edinmesini sağlar. Fakat dünyada bu iki ülkenin dışında da animasyon geleneklerinin olduğunu unutmamak gerekir. Özellikle Rus/Sovyet animasyonu ülkenin geleneksel animasyonla tanıştığı otuzlara kadarki süreçte çok özgün ve deneysel işler üretir. Hemen her şeyi kullanarak oluşturulan stop-motion animasyonlardan cam üzerine boyama tekniğini kullanan animasyonlara kadar pek çok film yapılır, fakat bu filmler kendi ülkesi dışında neredeyse hiç bilinmez. Bunun farklı nedenleri olsa da birincil nedeni Rus/Sovyet animasyonlarının uzun bir süre sanatsal kaygılardan ziyade işlevsel kaygılarla üretilmesi ve hedef kitlesi olarak dış dünyadan ziyade kendi toplumunu seçmesidir. Rus toplumunun görsel öğelere karşı duyarlılığını kullanan bu animasyonlar -yapıldıkları dönemin sanatsal formlarını da yansıtarak- bir propaganda aracına dönüştürülür. Her ne kadar uzun bir dönem siyasi araç olarak kullanılsalar da Rus/Sovyet animasyonları özgün ve zengin eserleriyle sinema tarihinde önemli yer tutar ve pek çok sanatçıyı etkiler. (Koray Sevindi)
Yazının tamamını Hayal Perdesi’nin 47. sayısında okuyabilirsiniz.