Pek çok animasyon filme imza atmış yönetmen ve kuramcı Norman McLaren animasyonu “çizimlerin hareket etmesi sanatı” olarak değil “hareketin çizilmesi sanatı” olarak tarif eder. Dolayısıyla “önemli olan, her bir karede neyin olduğundan ziyade iki kare arasında ne olup bittiğidir”. Latince “nefes, ruh” demek olan “anima” kökünden gelen animasyonun ilk yıllarında bu tanımın ve dikkat çekilen nüansın geçerli olduğunu görmek zor değil. Günümüzdeki anlamı ve tanımdan uzak düşmüş uygulanışına rağmen cansız nesnelere “can vermeyi” ilke edinen animasyon, yine de her zaman “illüzyon” ve “sihirbazlık” ile ilintilidir. Bu bakımdan, çalışmalarıyla animasyon türünün gelişimine de oldukça katkı sağlayan Méliès’nin sihirbazlığı bırakıp film çekmeye başlamasından çok sonra dahi kendine “sihirbaz” demesi sebepsiz değil.
Birdenbire belirmek, kaybolmak ya da biçim değiştirmek gibi sihirbazlık “sırlarını” miras alan ve beyazperdeye taşıyan animasyon, aynı zamanda mit ve hikâyecilik geleneğinden beslenir. Bu yüzden pek az animasyon filmi soyut ya da bir anlatı yapısı göstermekten uzaktır; hemen hemen tamamı hikâyeye dayanır. Bu hikâyelerse ilk yıllardan itibaren sıklıkla efsane, mit ve masallardan seçilir.
İlk uzun metrajlı animasyon filmi olan Prens Ahmet’in Maceraları (Die Abentauer Des Prinzen Achmed, 1926) animasyonun bu iki geleneği nasıl harmanladığını gösteren en iyi örneklerden biri. Yönetmeni Charlotte ‘Lotte’ Reiniger (1899-1981) ise animasyon tarihinin öncü ve en yenilikçi isimleri arasında. (Nesibe Sena Arslan)
Yazının tamamını Hayal Perdesi’nin 47. sayısında okuyabilirsiniz.