Geçmişin Günahı

Florian Henckel von Donnersmarck’ın ilk uzun metraj filmi Başkalarının Hayatı (Das Leben der Anderen, 2006), Doğu Almanya’daki totaliter rejimin can çekişmeye başlamasından iki Almanya’nın birleşmesine uzanan sancılı süreçte geçer. Film, dönemi konu alan diğer filmlerdeki kaçış ve Batı’yı yüceltme temalarından ziyade, Doğu Almanya’daki vaziyetin iç yüzünü sistem mensubu tuhaf bir ajanın gözünden anlatır. Onun iç çatışması ve vicdan muhasebesi vasıtasıyla, geçmişle yüzleşilerek günah çıkarılır. Baskıcı ve yozlaşmış sistem, kişisel menfaatleriyle hareket eden yöneticiler ve özellikle sanatçılar nezdinde insanların yaşadığı sıkıntılar, filmin temel noktalarıdır. 

Milletlerin tarihleri övme veya yerme üzerine kurulur. Toplumların hafızası bu konuda oldukça kuvvetlidir. Geçmişle gururlanmak için kahramanlar gerekir, tarih sayfaları bu kahramanların destanlaşmış hikâyeleriyle doludur. Yaşanan olumsuzluklarsa ne kadar örtbas edilip yok sayılmaya çalışılsa da günün birinde ortaya çıkabilir. İş, geçmişin günahını yüklenmeye geldiğindeyse bir kurban gerekir. Bu, bir zamanlar işlenen suçun ortağı olmuş, daha sonra suçun vebalini taşıyarak bedelini ödemeye hazır biri olmalıdır; Başkalarının Hayatı’ndaki yüzbaşı gibi. Bir birey olarak yüzbaşının iç hesaplaşması, bir milletin geçmişiyle yüzleşmesine dönüşür. Zira böyle bir yüzleşme kendini feda edebilen insanların hayatlarıyla sınırlı kalmaz. Kahramanlara nazaran isimleri bilinmeyen kurbanlar, devrin belirlediği şartlara göre çeşitli eserlerde kendilerine yer bulur; bazen bir filmde, bazen bir bestede, bazense bir romanda. Yaşananlar geleceğe taşınırken, geçmişle gelecek arasında kurulan bu bağla hesaplaşma bir nebze olsun amacına ulaşır. Ancak buradaki bir diğer zorlu husus, bu eserleri vücuda getiren sanatçıların mevcut baskı ortamındaki vaziyetidir. Başkalarının Hayatı’nın ikincil kahramanları sanatçılar ve yöneticilerin onlara karşı tavrı dikkat çekicidir. (Rüveyda Temel)