Hayatın Kendisi (Life Itself) Amerikalı popüler sinema yazarı Roger Ebert’in sinemayla dopdolu geçen hayatını anlatıyor. Film ismini yazarın son zamanlarında yazdığı ve blog sayfasında yayınladığı, daha sonra kitaplaştırılan otobiyografisinden alıyor. Belgeselde Ebert’ın hayatı boyunca çekilen video ve fotoğraflar, kaleme aldığı film eleştirileri ve otobiyografisinden bazı bölümler yer alıyor. Tüm bunlara Ebert’ın sesini kaybettiği ve yazdıklarını mekanik bir ses ile seslendiren bir bilgisayar yazılımı aracılığıyla iletişim kurduğu son zamanlarının görüntüleri ile ailesi ve çalışma arkadaşlarıyla 2013’teki ölümünün ardından yapılan röportajlar eşlik ediyor.
“Yazabilirim, her zaman yazabildim” diyen Roger Ebert’in ilk gençlik yılları okul gazetesi çıkararak ve yerel gazetelerde editörlük yaparak geçer. Ancak kariyerinin bir noktasında “tesadüfen” film eleştirileri yazmaya başlar. O dönemde çalıştığı gazetede film eleştirilerinin -matine’nin telaffuzu olan- Mae Tinee ismi altında yayınlandığını ve o gün gazeteden kim sinemaya gittiyse o kişi tarafından kaleme alındığını anlatan Ebert, böylelikle Amerika’nın en genç sinema eleştirmeni olur. Ölümüne dek yaklaşık elli yıl boyunca icra ettiği meslekte, Pulitzer Eleştiri Ödülü kazanan tek sinema eleştirmeni unvanına da sahip olan Ebert, sinema yazarlığının bir meslek olarak kabul görmesinde de büyük rol oynar. Bugün pek çok sinema yazarının kullandığı yıldız sisteminin mucidi olan Roger Ebert, sinema yazarı Gene Siskel ile birlikte yaptığı televizyon programı sayesinde filmler üzerine yapılan tartışmaların, daha önemlisi filmlerin entelektüel tartışmalara zemin oluşturabileceği fikrinin, geniş kitlelere yayılmasını sağlar.
İlişkiler Arasında Roger Ebert
Sinema yayıncılığı ile meşgul olanlar için sektörün içindeki kişilerle kurulan ilişkiler bir risk barındırır. Zira arkadaşlık kurulan yönetmenin filmi hakkında yapılan değerlendirmeye sızacak iyi niyet sosu kaçınılmazdır. Öte yandan sektördekilerin hangi şartlarda üretim yaptığından habersiz, camdan kulesinde eleştirilerini yazan sinema yazarı da bir noktaya kadar hoş görülebilir. Ayrıca birçoğu ciddi bir sinefil olan sinema yazarlarının teorik bilgi birikiminin ve eleştirel gözünün yapım süreçleri içine dâhil olması pek çok zaman arzulanan bir iştir. Ancak bir filmin yapım/satış çarkına dâhil olup, sinema yazarı kimliğinin etki gücünden faydalanarak kendi dergi veya gazete köşesinde onu methederek gelir temin etmek de görülmemiş iş değildir.
Roger Ebert pek çok meslektaşının aksine, kariyeri boyunca yönetmenlerle arkadaşlık etmekten hiç çekinmemiş. Belgeselde anlatıldığına göre, onların iyi işlerini sonuna kadar övüp başarısız olduklarında sempatik bir bakışla eleştirmekten de geri durmamış. Bu açıdan Hayatın Kendisi’nde Ebert’ın birer arkadaşı olarak konuşan Werner Herzog, Martin Scorsese gibi yönetmenlerle yapılan röportajlar ayrıca dikkat çekiyor. Sinemanın endüstriyel yanı ve ticari kazancın getirebileceği ahlaki problemlerin yanında, Ebert’ın kurduğu salt arkadaşlığa dayanan ve bir alışveriş içermeyen arkadaşlıklar elbette masum kalıyor. Sektörle iç içe olmaktan çekinmeyen Ebert, zaman içinde genç sinemacıların görüşlerini aldığı ve filmlerinin tanınırlığını sağlamak için yardım istediği bir çeşit ağabeylik rolü de üstleniyor.
Benzer bir arkadaşlık borcuyla harekete geçen yönetmen Steve James’in filmi Hayatın Kendisi, biyografik bir belgesel için risk sayılabilecek yüz yirmi dakikalık süresine rağmen oldukça iyi iş çıkarıyor. Sanat üretemeyenlerin eleştirmen olduğunu iddia eden yaygın görüşe karşılık, sanatı tutkuyla sevenlerin eleştirmen olduğunu söyleyen belgeseli; hiç şüphesiz en çok yine eleştirmenler sevecek.