Geçmişi Olmayan Adam (Mies vailla menneisyyttä, 2002), Aki Kaurismäki’nin Finlandiya üçlemesinin ikincisi ve kendi yılının en iyi filmlerinden biri. Cannes’da Jüri Büyük Ödülü’nü kazanması da filmin ses getirmesinde büyük bir etken. Film bir adamın, trenle Helsinki’ye gelip, orada feci şekilde dövülüp hafızasını ve kimliğini kaybetmesiyle başlıyor. Kenar mahallede hayatına giren kömür işçisi, Irma ve diğer sakinler arasındaki yaşam çabası ve sistemle her temasında karşısına çıkan engellerle devam ediyor. Filmin büyük bölümü diğer yakada yaşayan zengin evlerinin karşısında, alt kesimden insanların konteynırları arasında geçiyor. Kaurismäki, hastanede sessizce dirilen ve kırılan burnunu kolaylıkla yerine oturtan Jaakko’nun sahnesiyle, ajite edilmiş ya da içi boş bir mizahla karşılaşmayacağımızı daha en başından haber veriyor.
Hafızasız Arınma
Karakterin tren seyahatine çıkması, onun tamamen değişecek kaderi için sıradan ancak tutarlı bir seçim. İlk sahnelerde Jaakko’nun saatinin durması bir dönüm noktası gibi imlenir ve hemen ardından bir sokak çetesi tarafından ölesiye dövülür, beş parasız ve kimliksiz kalır. Kimliksiz adam hastanede her yeri sargılı hâlde yatarken öldü sanılıp, ölüm saati alınır. Ancak bu onun ölümü değil, eski kimliğinden arınmış yepyeni bir adamın doğuşudur. Doktorun ölü sandığı adamın yanından ayrılırken kadın doğum kliniğine gideceğini belirtmesi bu durumu pekiştirir.
Kimliksiz adam geçmişinde kumarbaz, eşiyle sık sık kavga eden, sorumsuz ve kaybeden bir karakterdir. Ancak hafızasızlık bu kaybetmişliklerini sildiği gibi, yeni başlangıçlar için güç bulmasına yardım eder. Böylece o evinin önüne ektiği patateslerin hesabını tutan, sevgilisine elleriyle yemek yapan, girişimci bir müzik menajerine dönüşür. Geçmişindeki hataları yeni hayatında tekrarlamaz, sorunlardan kaçmaz, onları büyütmez, sadece umutla yürür. Geleceğini, geçmişi veya mevkii üzerinden değil şu andan itibaren kurmaya çalışır. Ancak geçmişi peşini bırakmayacak, kaybeden bir adam olduğu ona hatırlatılacaktır. Peki, bu Jaakko’nun devam etmesine engel mi? Filmin cevabı: değil. (Döndü Toker)
Yazının tamamını Hayal Perdesi'nin 52. sayısında okuyabilirsiniz.