Ayrıntı Yayınları Enis Rıza editörlüğünde “Sinema Ayrıntı” adıyla yeni bir kitap dizisine başladı. Dizinin ikinci kitabı Film Eleştirisi: Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo TV ve Sinema Anabilim Dalı’nda Doçent Doktor olarak görev yapan Lale Kabadayı’nın ve öğrencilerinin imzasını taşıyor. Temelde bir ders kitabı olarak hazırlanan kitap geniş okuyucu kitlelerine de seslenmek amacıyla yazılmış.
Kitap iki ana bölümden oluşuyor: Lale Kabadayı’nın kaleme aldığı Film Eleştirisinin Kuramsal Çerçevesi başlıklı bölüm ve Örnek Çözümlemeler başlıklı ikinci bölüm. Kuramsal çerçevenin ele alındığı ilk bölümü de kendi içinde üç kısma ayırabiliriz: Birinci kısımda, günümüz literatüründe film eleştirisinin ve film eleştirmeninin rolü tartışılıyor. İkinci kısımda, film eleştirisinde kullanılacak temel kavramlar var. Üçüncü kısım ise yaklaşımlar bölümü.
Farklı yazarların gündelik eleştiri ile film analizi arasındaki ilişki hakkındaki görüşlerini değerlendirdiği ilk kısımda Kabadayı, “Filmlerin paylaşım alanının çok genişlemiş olduğu ve filmler üzerine her kesimden ve yazarın ilgisini çektiği göz önüne alındığında, eleştirinin, popüler okuma-eleştiri ayrımı yanında, her ikisinin de özellikler taşıyacak şekilde okuyucuya ulaştığını-ulaşmaya devam edeceğini söylemek olanaklıdır” diyerek sonuca ulaşıyor. Eleştirmen olmak için hangi okumalardan geçmek gerektiği ve bir eleştirmenin hangi amaçlarla ve sorumluluklarla harekete geçmesi gerektiği ise genç eleştirmenler için kulağa çalınası öğütler içeriyor.
Temel kavramlar ve ekolleri ele alan ikinci ve üçüncü bölümler ise çekim, sekans, kamera, devamlılık, mizansen, kurgu gibi teknik kavramları ve sosyolojik, tarihsel, göstergebilimci, psikanalitik, bilişsel, feminist gibi ideolojik yaklaşımları ele alıyor. Tabi ki bu kadar kısa bir çalışmanın tüm ekolleri içermesi ve ele alınan ekolleri hakkıyla anlatması beklenemez. Ancak burada kitabın sorunu, Türkçe sinema çalışmaları ve sosyal bilimler literatüründe ilerlemeler kaydetmişken, öğrencilerin ve iddia edildiği gibi geniş okuyucu kitlelerinin karşısına bu eksikliklerle çıkmak okuyucuyu ve öğrenciyi küçümsemek ve baştan kaybetmek demek. Kitabın ideolojik yaklaşımları ele aldığı bölüm, hem Marksist bakış gibi temel yöntemlere yer vermiyor hem de ele aldığı bölümlerde ciddi eksiklikler barındırıyor. Mesela, “Toplumsal Cinsiyetin Tüm Uygulamalarını Ortaya Koymak İçin Feminist Eleştiri” gibi iddialı bir başlığı olan bölüm, sanki bundan on yıl önce yazılmış gibi 2000’li yıllarda gelişen queer teoriden bihaber. Bu eksiklikler kitabın ağırlık noktasını oluşturan gövdenin sağlamlığını bozuyor.
Sinema öğrencilerinin penceresinden bakarsak, birçok eksikliği barındırmasının yanında geniş okuyucu kitleleri için de kitabın ders kitabı ağırlığı fazla göze batıyor. Her ne kadar film eleştirisi alanında çalışma yapmak isteyen gençlere tavsiye edilebilecek yönleri olsa da, yer yer beliren “bu yanlış örnek”, “şu doğru örnek” karşılaştırmaları kitabı pejoratif deyişle ders kitabına çeviriyor ve okuyucuyu tökezletiyor.
Çözümlemeler bölümü ise Lale Kabadayı’nın ve bölümünde yüksek lisans ve doktora yapan öğrencilerinin son dönem Türkiye sineması üzerine ele aldığı eleştiri-analiz yazılarından oluşuyor. Çözümlemeler Kabadayı’nın kitabın ilk bölümünde ele aldığı temel kavramlar ve ideolojiler üzerine tezleriyle hareket ediyor. Filmlerin içeriğine ve yazarların bakış açılarına göre farklı ekollerden beslenen analizler eksiklikleri, hatta itiraz edilebilecek yönleri olmasına rağmen meraklı okuru çekiyor.
Film Eleştirisi: Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler kitabının dikkat çeken yönü ise bir sinema akademisyeni ile öğrencilerinin ortaya çıkardığı ortak bir kitap olması. Ülkemizde onlarca sinema bölümünde yüzlerce öğrenci okuyor ve akademisyen yetişiyor. Fakat en büyük sorun bu kişilerin çalışmalarını anaakım dergilerde yayımlanmadıkça görmememiz. Bu kitap umarım daha birçok sinema bölümünü kışkırtır ve böyle hoca-öğrenci çalışmalarının sayısı artar. (Kültigin Kağan Akbulut)